Ũgo (ክሂሎት na rũthiomi rwa Amhara) nĩ ũhũthĩri wa Rĩciria kũcũrania Kĩhooto kĩa mbũgĩ (reason).


Andũ Ago (Philosophers) nĩ arĩa mathũrimaga warie kana mũhotoro wa ũgo na oho irogi na imonjori (sophistry) iria ihotomagia ũgo.


Mathomo ma ũgo nĩ marĩ na kĩguni harĩ gũtaũkĩrwo nĩ mawatho marũngaru ma ũtahami(inference); ta hihi ndũgũ ya rĩendekithia(proposition) rĩngĩgenekĩka gĩturĩ-inĩ kĩa mendekithia mangĩ mathaagani (premises). ningi no tuuge ũgo nĩ ũũgĩ wa gũkerũra na kwambararia Njũgitano.


Mathomo ma Mathabu na mangĩ maingĩ nĩ mahũthagĩraga makengo ma ũgo na njĩra nene. ningĩ acirithania na mawakiri nĩ mahũthagĩraga ũgo kũtabania macira kũringana na mawatho ma mũhotoro wa bũrũri (jurisdiction) makĩgeria kũtereta Kĩhooto kĩa bũrũri (justice).